Grondwettelijk Hof vernietigt wijzigingen Vlaamse milieuheffing bij grensoverschrijdend afvaltransport

In een arrest van 27 juni 2024 (arrest nr. 71/2024) oordeelt het Grondwettelijk Hof dat een wijziging aan het Vlaamse Decreet van 23 december 2011 betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (hierna: ‘Materialendecreet’) resulteert in een heffing met gelijke werking als een douanerecht. Het Grondwettelijk Hof vernietigt daarom de wijziging.

Waarover gaat het?

De discussie betrof enkele wijzigingen omtrent de berekening van de milieuheffing bij grensoverschrijdend afvaltransport en dan met name de afschaffing van de “compensatieregel”. Tot eind 2022 kon de belastingplichtige een gelijksoortige milieuheffing die van toepassing was in een ander gewest of land waar de afvalstoffen worden verwerkt, in rekening brengen van de verschuldigde Vlaamse milieuheffing op grensoverschrijdend afvaltransport. De compensatiemaatregel werd geschrapt door artikel 35, 4° van het Vlaamse Programmadecreet van 16 december 2022.

Meerdere verzoekende partijen uit de sector van de circulaire economie hebben het Grondwettelijk Hof verzocht om deze schrapping van de compensatiemaatregel te vernietigen.

Beslissing van het Grondwettelijk Hof

In zijn arrest van 27 juni 2024 (nr. 71/2024) is het Grondwettelijk Hof de verzoekende partijen gevolgd en vernietigde het artikel 35, 4° van het Vlaamse Programmadecreet van 16 december 2022.

De verzoekende partijen argumenteerden dat afschaffing van de compensatiemaatregel leidt tot een schending is van artikel 6 van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in samenhang met de artikelen 28, 29 en 30 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU).

In zijn beoordeling herinnert het Grondwettelijk Hof er aan dat fiscale maatregelen de staatsstructuur en de eenheid van de markt niet mogen ondermijnen. Het Hof benadrukt dat een economische unie het vrije verkeer van goederen en productiefactoren vereist tussen de deelgebieden van de Staat. Maatregelen zoals interne douanerechten en heffingen met gelijke werking zijn hiermee onverenigbaar.

Vervolgens is het Grondwettelijk Hof overgegaan tot een beoordeling van de milieuheffing bij grensoverschrijdend afvaltransport, na de afschaffing van de compensatiemaatregel. Gelet op de concrete werking en gevolgen van deze heffing, stelt het Hof vast dat deze heffing (opnieuw) kwalificeert als een verboden heffing die het vrije verkeer van goederen belemmert en de Belgische economische en monetaire unie schaadt. De heffing heeft immers in essentie betrekking op het overbrengen van afval buiten de grenzen van het Vlaamse Gewest.

Het Hof besluit dat de milieuheffing, zonder compensatieregel, neerkomt op een verboden douanerecht omdat deze de grensoverschrijdende verwerking van afvalstoffen ontmoedigt.

Het Tax Dispute Resolution team van Deloitte Legal Lawyers is trots dat het de verzoekers succesvol heeft bijgestaan bij hun vordering tot vernietiging van deze bepaling.

Wat nu?

De uitspraak van het Grondwettelijk Hof betekent dat de schrapping van de compensatiemaatregel, retroactief, uit het rechtsverkeer verdwijnt. Het Hof heeft immers geen beperking van de werking van het arrest in de tijd opgelegd.

Dit betekent concreet dat heffingsplichtigen die in het verleden onterecht geen aanspraak konden maken op de verrekening van hun niet-Vlaamse heffingen, de facto een te hoog bedrag aan milieuheffingen betaald hebben. Zij kunnen zich nu richten tot de overheid (cf. OVAM) om terugbetaling/verrekening te bekomen van de te veel betaalde sommen.

Als u zich in een dergelijke situatie bevindt en hierover nog concrete vragen heeft, aarzel dan niet om contact op te nemen met ons team!